Yeni Alternatif Finansman Çözümleri ve Düzenlemeleri; Kitle Fonlaması

Kitle Fonlaması, sosyal amaçlı projelere, yenilikçi projelere, ticari atılımlara ve iş girişimlerine fon sağlamak amacıyla dijital 'Kitle Fonlama Platformlarını' veya sosyal ağ sitelerini kullanarak (ör. Facebook, Twitter gibi), çok sayıda insandan çeşitli yöntemlerle para toplamanın yeni bir yoludur.

Kitle fonlamasının birçok yöntemi mevcut olsa da dört ana model vardır; 

• Bağış temelli,
• Ödül temelli, 
• Taraflar arası (P2P) borç verme, 
• Öz kaynak kitle fonlaması,

Bağış temelli kitle fonlaması, bir gelir beklentisi olmaksızın belirli bir amaç için fonların birçok kişiden toplandığı yöntemdir. Ödül bazlı kitle fonlamasında ise fon sağlayıcılar bir miktar hediye beklemektedirler. P2P kredileri, küçük krediler arayan kişileri veya işletmeleri, küçük miktarlarda borç vermek isteyen kişilerle bir araya getirir. 

Bir öz kaynak kitle fonlama platformu, yatırımcıların özel şirketlerden küçük miktarlarda öz kaynak satın aldığı yerdir. Platformun biri yatırımcı diğeri girişimci olmak üzere iki ağı vardır. Kitle fonlaması, kullanıcı tarafından oluşturulan içeriğin oluşturulması ve değiştirilmesi kolayca sağlanabildiği için Facebook, Twitter gibi bazı sosyal medya mecraları aracılığıyla uygulanmaktadır.

Küresel kitle fonlama piyasası bazı ülkelerde son zamanlarda önemli ölçüde büyümüştür. 

Araştırma, danışmanlık ve uygulama firması Massolution'a (2015) göre, kitle fonlama platformları 2014 yılında 16.2 milyar $’a yükselerek, 2013 yılında elde edilen miktar üzerinden % 167’lik bir artış göstermiştir. Yine küresel kitle fonlama pazarı 2015 yılında 34.4 milyar $ 'a yükselerek 2014 rakamını ikiye katlamıştır. Pazar payları bölgelere göre incelendiğinde, Kuzey Amerika, kitle fonlaması pazarının yarısından fazlasını (% 50,1) oluşturmaktadır. Ardından % 30,6 ile Asya, % 18,8 ile Avrupa gelmektedir. Güney Amerika, Okyanusya ve Afrika’yı da kapsayan diğer bölgeler % 0,5’i oluşturmaktadır.

Bu arada, Avrupa alternatif finans piyasası önemli ölçüde parçalanmış durumdadır ve sınır ötesi fon akışları hakkında tutarlı bir veri olmamasına rağmen, anket sonuçları bu tür akışların çok sınırlı olduğunu göstermektedir. Bu gözlem, euro bölgesindeki üye ülkeler ile onların diğer Avrupa ülkeleri, özellikle İngiltere ile arasındaki fon akışlar için geçerlidir.

İnternet ve cep telefonu kullanıcıları arttıkça, ekonomilerdeki muhtelif ve hızlı değişen düzenleyici ortamların gelişmelerine bağlı olarak, diğer kitle yatırımlarının da (kitle fonlaması gibi) büyüme potansiyeli mevcuttur.

Bazı ülkeler kitle fonlamasıyla ilgili yeni düzenlemeler hazırlarken, diğerleri finansal teknolojideki (Fintech) hızlı gelişmelere uygun önemli yeni politikalar uygulamaktadırlar.

Genel olarak, bu çabalar yatırımcıları koruyacak ve de girişimciliği destekleyecek ikili hedeflerle teşvik edilmektedir. Bu hedeflere ulaşmak için, bazı ülkeler önceden var olan düzenleyici çerçeveler içinde kitle fonlamasını düzenlemeyi tercih ederken, diğerleri borç ve öz kaynağa dayalı alternatif finans yöntemleri için düzenlemelere gitmişlerdir. Uygulama politikaları, (I) Dijital platformlar aracılığıyla yatırım yapmalarına izin verilen yatırımcı türlerine ilişkin kısıtlamalar; (II) her yatırımcı için izin verilen sermaye yatırım miktarı; ve (III) bir işletmenin yatırımcılardan yılda ve toplamda artırabileceği öz kaynak tutarı bazında değişiklik göstermektedir.

Türkiye'de 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ("Kanun") tarafından yetkilendirilen Sermaye Piyasası Kurulu ("SPK"), Kanunda bazı değişiklikler yapıldıktan sonra Aralık 2017'de Türkiye'de 'Kitle Fonlaması'nı yasal olarak kabul etmiş ve ardından, 3 Ekim 2019'da yürürlüğe giren " III-35 / A.1 sayılı Öz kaynak Tabanlı Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliğini yayımlamıştır ("Tebliğ"). Tebliğ’de bazı  hususlar yasal açıdan çok açık ve anlaşılır gözükmemektedir.

Bu Tebliğ ile SPK sadece teknoloji ve üretime dayalı projelerin ’Öz kaynağa dayalı kitle fonlaması‘ düzenlemesini getirmiş ve Tebliğ kapsamında açıkça yasaklandığı için ‘Gayrimenkul bazlı kitle fonlaması’ konu dışı bırakılmıştır. Ayrıca ‘Bağış Temelli ‘ve ‘Ödül Temelli’ kitle fonlaması modelleri de Tebliğ kapsamı dışındadır; ancak Türkiye'de ödül ve bağış konularına ilişkin benzer fonlamalar genel kanun ve yönetmelikleri doğrultusunda uygulanmaya devam etmektedir.

’Öz kaynağa dayalı kitle fonlaması’nda  SPK, kitle fonlaması platformunun web sitesinden, projenin finansal durumu ve fonun kullanımıyla ilgili bilgilerin, kampanyanın kapandığı yılı takip eden 5 yıl boyunca periyodik olarak açıklanmasını talep etmektedir. Buna ek olarak, Tebliğ'de istendiği üzere SPK tarafından yetkilendirilen Bağımsız Denetim Şirketi, fonların kullanımını denetlemekte ve toplanan fonların projenin hedefleri doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını değerlendirmektedir. Bunun için bağımsız denetim şirketi fonların tamamen kullanıldığı tarihe kadar olan süreyi kapsayan özel amaçlı bir denetim raporu hazırlamakta, fonların projenin amacına uygun kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmekte ve herhangi bir yanlış kullanım durumunda bu durumu SPK’ya bildirmektedir.

Global finansal hizmetler alanında ‘Kitle fonlaması’ hızla yayılmakta ve dijital 'Kitle fonlaması Platformları' Türkiye'deki girişimcileri de cezbetmekte ve motive etmektedir.

Kültürel, sosyal, teknolojik ve düzenleyici faktörler ekosistemlerin gelişmesinde ve Fintech yarışında önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye'de uygulanmakta olan' Kitle fonlaması ' çerçevesinin bir an önce ele alınarak daha da geliştirilmesi gerekmektedir.

"Tebliğ" - III-35 / A.1 sayılı Öz kaynak Tabanlı Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği" linki için;

"https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=33836&mevzuatTur=Teblig&mevzuatTertip=5